Beroemd, berucht of een verborgen parel in de regio. In de rubriek ‘Wist je dat?’ staat elke week zo’n gebouw, straat of plek in de schijnwerpers. Een interessante geschiedenis, iets wat je nooit verwachtte, of: ‘O, zit dat zo!’ Het kan allemaal. Vermakelijk & educatief, elke week wijzer over je eigen omgeving.
Door Ton de Groot.
De Herenweg is al heel oud, aangelegd op vijfduizend jaar oude duinen. De oudste sporen gaan terug naar het begin van onze jaartelling, maar de weg was al veel eerder een hoge en veilige doorgaande verbinding.
De Herenweg ligt op de middelste van drie duinenrijen die ontstaan zijn in Kennemerland. Onze kuststrook is gevormd na de IJstijd, die tienduizend jaar geleden eindigde. Door het smeltende landijs stijgt de zeespiegel. Vijfduizend jaar geleden stopt de stijging. Zee en wind voeren dan een grote hoeveelheid zand aan, waardoor duinen ontstaan. Zo krijgen we één gesloten kustlijn tussen Alkmaar en Leiden. Later vormt zich meer naar de zee nog een hogere duinenrij, deze loopt van Den Helder tot Den Haag.
In de middeleeuwen zijn in de buurt van Haarlem en de Herenweg, een aantal kastelen en versterkte huizen gebouwd. De route wordt dan onderbroken door de stadspoorten van Haarlem. Stadsmuren, singels, bolwerken en veertien stadspoorten beschermen de stad tegen aanvallen van buitenaf. In het noorden passeer je de Kruispoort en je verlaat de stad door de Houtpoort. Alle stadspoorten zijn in de 19e eeuw gesloopt, met uitzondering van de Amsterdamsepoort die staat er nog.
In de Gouden eeuw worden langs de weg buitenplaatsen aangelegd. Aan de noordkant van de stad, tussen de Herenweg en het Spaarne. Naar het zuiden is het voor Haarlem, de belangrijkste verbindingsweg naar Den Haag. Rijke kooplieden bouwen hier hun buitenhuizen op buitenplaatsen zoals: De Hartekamp, Huis te Manpad, Ilpenrode en Boekenrode.
Herenweg
De naam Herenweg kan verwijzen naar deze bewoners. Maar de Romeinen gebruikten de weg ook om bij hun fort in Velsen te komen, hun legerwegen noemden zij Heirwegen.
Lodewijk Napoleon
De eigenaren van de buitenplaatsen zien het niet zitten om de hobbelige zandweg te verharden. Zij vrezen dat de bomen langs de weg gekapt zullen worden, dat het drukker zal worden en dat door tolheffing oponthoud zal ontstaan. Tijdens de Franse bezetting geeft uiteindelijk, de Franse koning Lodewijk Napoleon opdracht om de Herenweg te bestraten.
Later verrijzen er meerdere kleinere villa’s. Grote buitenplaatsen worden in kleinere stukken opgedeeld en er komen villaparken. Andere buitenhuizen verliezen hun woonfunctie en krijgen een andere bestemming.
Route
De route is er nog steeds, maar op veel plaatsen heeft de Herenweg andere namen gekregen. Vanaf de Hoofdstraat in Santpoort volg je in Haarlem de Rijksstraatweg, Schoterweg, Kennemerstraat, Kruisstraat en Barteljorisstraat tot de Grote Markt.
De Grote Markt heette vroeger Het Sant. Die naam stamt uit de tijd dat de markt nog niet bestraat was. Hier staat de Grote of Sint Bavokerk en daar tegenover het Stadhuis van Haarlem. Graaf Willem II liet het bouwen als jachtslot.
Van hier ga je verder naar het zuiden via de Koningstraat, Gierstraat, Grote Houtstraat, Houtplein en Wagenweg. Dan volg je de Herenweg in Haarlem en Heemstede. In Bennebroek ga je verder over de Rijksstraatweg.
