De boodschap van de campagne ‘Haarlem breekt de stilte’ is ‘heel goed overgekomen’. Dat zegt Jolanda Beyer, directeur van poppodium Patronaat, na een bijzonder moment afgelopen zaterdag. Op verschillende plekken in Haarlem lazen mannen persoonlijke verhalen voor van vrouwen die seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakten. Een indrukwekkende actie om extra aandacht te vragen voor de campagne en haar boodschap.
“Het was een bijzondere en intense afsluiting van een bijzondere en intense campagne”, vertelt Beyer aan Haarlem105. “Het voorlezen van verhalen van vrouwen door mannen had ongemakkelijk of schurend kunnen zijn. Daarom hebben we het heel zorgvuldig aangepakt. Alles is uiteindelijk mooi samengekomen.”
“Iedereen was aan het luisteren en iedereen had aandacht voor het verhaal.”
Jolanda Beyer, directeur Patronaat
Beyer vond het spannend of het publiek wel open zou staan voor het moment van stilte en bezinning. “Mensen zaten midden in de sfeer van de avond, en dan onderbreek je dat opeens. Maar het werd indrukwekkend goed opgepakt.” Het publiek werd muisstil, vertelt ze. “Iedereen luisterde aandachtig naar de verhalen.”
De campagne ‘Haarlem breekt de stilte’ werd opgezet door onder andere Patronaat en vraagt aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Op zaterdagavond waren op verschillende plekken in de stad voorleesmomenten om op bijzondere wijze aandacht te vragen voor de actie. In Patronaat lazen onder meer Shamis en Joshua Baumgarten een verhaal voor.
Persoonlijk verhaal van burgemeester
De avond werd geopend door de Haarlemse burgemeester Jos Wienen. In zijn speech deelde hij een persoonlijk verhaal over zijn dochter, die onlangs in het buitenland te maken kreeg met seksueel grensoverschrijdend gedrag. De ervaring leidde tot een bredere boodschap: “Dit gedrag is een maatschappelijk probleem. We dragen allemaal de verantwoordelijkheid om het te veranderen.”
Wienen stelde indringende vragen: “Wat doe je als je getuige bent van grensoverschrijdend gedrag? En wat als je het niet zeker weet? Durf je dan toch iets te zeggen?” Hij riep op tot bewustwording, het serieus nemen van signalen en het gesprek aangaan, ook als dat ongemakkelijk voelt.
Ook vertelde Wienen dat hij in eerste instantie twijfelde om mee te doen aan de actie. “Voor je het weet krijgen mannen applaus voor hun bewustwording, terwijl vrouwen al jaren roepen dat er iets moet veranderen. Het mag geen vrouwenprobleem blijven dat mannen nu oplossen. Het is een probleem van ons allemaal”, zei hij.
Aan het eind van de avond sprak Jolanda Beyer het publiek nogmaals toe. Ze bedankte iedereen voor hun aanwezigheid, maar vooral voor hun moed. “Moed om niet met de anderen mee te lopen. Moed om tegen de stroom in te zwemmen en moed om je kwetsbaar open te stellen.”
De volledige speech van burgemeester Wienen is onder dit artikel te lezen.
Volledige speech burgemeester Jos Wienen
‘“Hoi mam, ben je nog wakker?’ Het is deze week ver na middernacht, een appje van één van onze kinderen die momenteel stage loopt in het buitenland. ‘Ik ben zo geschrokken, we waren vanavond uit met collega’s, gegeten, gedronken en X liep met me mee naar de metro. Onderweg duwde hij me tegen een muur, zette me klem en begon me opeens te tongzoenen en aan me te zitten. Ik heb hem weg kunnen duwen maar ik sta echt helemaal te trillen op mijn benen’. Opgeschrikt adviseert mijn vrouw om maar snel naar huis te gaan, waar ze veilig is. Uit de vervolgapps blijkt dat de jongeman in kwestie de schuld bij haar legt. Volgens hem had ze die avond duidelijk geflirt en avances gemaakt, ze vroeg er als het ware om. Volgens háár was het een gezellige avond en voerden ze een amicaal vriendschappelijk gesprek. Hij boos en afgewezen, zij bang en teleurgesteld. Ze blokkeert hem op de socials, wist zijn telefoonnummer en wil niets meer met hem te maken hebben. Een leuk contact, ontstaan op de werkvloer in een vreemde stad, eindigt in ongemakkelijke stilte.’
‘Vandaag zijn we hier om de stilte te doorbreken. De stilte rondom iets waar te veel vrouwen, te vaak mee te maken krijgen: seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ik ben een man, maar ik denk dat ik weet waar het over gaat. Omdat ik de verhalen van vrouwen heb gehoord. Over hun ervaringen tijdens het uitgaan, op de werkvloer, op school, thuis, op feestjes, tijdens het sporten, op straat, eigenlijk overal.’
‘Ik dacht deze week, wat wil ik hier zeggen. Maar het verhaal kwam dus vanzelf. Via de app. Als ik naar de verhalen luister, zoals dit recente verhaal, dan bekruipt mij een akelig gevoel. Kan ik situaties bedenken waarin ik getuige was van grensoverschrijdend gedrag? En wat deed ik toen? En wat is die grens? Het is zeker geen scherpe streep maar eerder een wazige lijn die voor iedereen ergens anders ligt. Dat maakt het herkennen van grensoverschrijdend gedrag lastig en het maakt ingrijpen ongemakkelijk. Want wat als je het niet goed hebt gezien? Waar bemoei je je dan eigenlijk mee?’
‘De enige vraag die je als toeschouwer moet stellen is eigenlijk deze: voelt of voelde het voor jou als grensoverschrijdend gedrag? Want hoe pijnlijk is het als iemand, vaak omringd door bekenden, dit gedrag moet ondergaan. Als zij aangeeft dat haar grens is bereikt, komt er niet zelden nog een trap na. ‘Nee joh, dat bedoelt hij niet zo, jij lachte zelf toch ook? Zo zijn ze nu eenmaal in een groep’. Zoals bij onze dochter, ze vroeg er toch zelf om? Had ze maar niet moeten flirten.’
‘Toen de vraag kwam of ik mee wilde doen aan deze campagne, heb ik getwijfeld. Voor je het weet sta je met een gelikte foto op een poster en krijg je complimenten voor dat beeld. En het ongemak waar ik mee zat, kwam uit. ‘Goed joh, dat jullie dit doen, fijn dat jullie opkomen voor vrouwen’. Alsof het een vrouwenprobleem is dat wij, mannen, nu gaan oplossen. Alsof het gewicht van de boodschap pas gevoeld wordt als een man hem brengt. Voor je het weet krijgen mannen applaus voor hun bewustwording en heeft de vrouw weer het nakijken.’
‘Dit gedrag is een maatschappelijk probleem en we dragen allemaal verantwoordelijkheid om dit te veranderen. Mannen én vrouwen. Het is belangrijk om te luisteren en het gedrag te erkennen. En daarna komt de vraag wat je kunt doen, hoe je kunt ingrijpen. Niet alleen in situaties dat het overduidelijk is dat iemand een grens over gaat maar vooral ook als het NIET duidelijk is. Als je voelt dat het ongemakkelijk wordt. Durf je dat te benoemen?’
‘Onze dochter is van de week veilig thuisgekomen. Maar in de dagen daarna appt ze dat het voorval haar nog behoorlijk dwars zit. Wat had ze anders moeten en kunnen doen? Ze vindt het ook naar dat een leuke vriendschap is beëindigd. Er wordt tussen moeder en dochter nog flink heen en weer ge-appt over jongerencultuur en signalen afgeven, want als je meedanst en meezingt op liedjes waarin grensoverschrijdend gedrag wordt bezongen – ik vind de teksten zelf grensoverschrijdend en walgelijk (Johnny Gold – Daar moet een piemel in – Merol – Houd je bek en bef me) – dan wordt de grens steeds waziger, voor alle betrokken partijen. Wat gebeurt er als tienduizenden dit staan mee te schreeuwen bij bevrijdingspop hier in Haarlem. Wat doet dat met jonge mensen. Deze cultuur helpt niet. Integendeel.
‘En toch, het is zo gewoon eigenlijk …… nee is nee. Mijn vrouw adviseert onze dochter X te de-blokkeren en uit te nodigen voor een gesprek. Waarom hij vindt dat ze er zelf om vroeg en om hem te vertellen wat zijn gedrag bij haar teweeg heeft gebracht. Dan kan er een gelijkwaardig gesprek ontstaan en wordt de ijzige stilte doorbroken.’
‘Ik noemde de jongerencultuur met teksten en gedragspatronen. Maar het is niet iets van deze generatie. Hoe stuitend is het dat een oude man met gigantisch grensoverschrijdend gedrag en grensoverschrijdende taal de popie jopie uithangt en president van de Verenigde Staten wordt. Grab them by the pussy. En het wordt weggelachen. Dit is een diep ingesleten walgelijk patroon. En het is goed om dat te benoemen.’
‘Goed dat vrouwen in Haarlem initiatief namen om dit bespreekbaar te maken en dat samen met mannen wilden doen. Als we hier vandaan gaan en iets meenemen, laat het dan dit zijn: verandering begint bij bewustwording, bij het benoemen, maar eindigt bij actie. Alleen samen, mannen en vrouwen, kunnen we een echt verschil maken, alleen samen kunnen we de stilte doorbreken.’
